■ آینده «خواندن» امیدوار کننده است
ارسال شده توسط محمود بابایی در ۱م مهر ۱۳۹۵پنجاه و سومین نشست ترویج خواندن با موضوع «آینده خواندن» در حالی برگزار شد که محمود بابایی و علیرضا کرمانی به تحلیل نقش رسانههای همگانی بر شیوه مطالعه پرداختند.
به‌گزارش خبرگزاری مهر به نقل از اداره کل روابط عمومی و امور بین‌الملل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، نشست «آینده خواندن» با حضور کارشناسان، کارکنان و مربیان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگزار شد.
بر اساس این گزارش دوشنبه ۲۹ شهریور کتابخانه مرجع کانون پذیرای مهمانانی بود که به تفصیل با نقش رسانههای جمعی و تاثیرات فضای الکترونیکی و سایبری بر مطالعه آشنا شدند.
نخستین سخنران این نشست محمود بابایی دکترای تخصصی علوم ارتباطات و مدرس دانشگاه بود. او با یک پیش درآمد سخنان خود را آغاز کرد: «ارتباطات پدیده‌ای فراگیر است و فن‌آوری اطلاعات واقعیتی است که بر جامعه و پدیده‌های اطراف آن تاثیر می‌گذارد. اما فن‌آوری اطلاعات صرفا ابزار نیست. فن‌آوری فرهنگ است و دانش. در همین حال است که «پستمن» به عنوان یک منتقد جدی معتقد به امپریالیسم فن‌آوری اطلاعات است. در همین راستا در تعریف جامعه اطلاعاتی هم شکاف زیادی دیده می‌شود. عده‌ای می‌گویند این امر ما را به نابودی می‌کشاند و ادامه بهره‌کشی از انسان‌ها است. اما گروه دیگری به آن خوش بین‌اند. پس می‌توان گفت که نمی‌شود به‌طور قطع ادعا کرد که جامعه‌ی جهانی موافق یا مخالف این تغییرات است یا خیر.»
نویسنده‌ی کتاب‌های نشر الکترونیکی و یادگیری الکترونیکی ادامه داد: «گزاره‌ی دومی که باید به آن پرداخت عدم دسترسی فن‌آوری اطلاعات به شگل گسترده و فراگیر است. پیامد این موضوع گسترش ارتباط سیار و محتوای مربوط به این زیرساخت در یک نقطه و فقر نسبی در سوی دیگر است. در چنین شرایطی نوعی ناهماهنگی در رشد ایجاد می‌شود که در جغرافیای یک کشور هم قابل رویت است. این پدیده بر ساختار شهر یا بر خانواده نیز تاثیر دارد. لذا در یک جا کتاب الکترونیکی وجود دارد و در جایی دیگر خیر. پس در این بسترهای جداگانه است که باید اتفاق‌ها سنجیده شود.»
دکتر بابایی پس از این مقدمه سوالی را مطرح کرد: «چرا پدیده خواندن در این عرصه اهمیت دارد؟»
او ادامه داد: «بیایید تصور کنیم که خواندن فعالیتی است برای انتقال دانش بشری و میراث را حفظ می‌کند. اما فضای سایبری چه ارتباطی با این فضا دارد. بگذارید چند تعریف را ارایه کنیم. مفهوم فضای سایبری چیست؟ فضای سایبری متشکل است از زیرساخت‌های سخت افزاری، پلت‌فرم‌های ارتباطی، بسترهای نرم‌افزاری و ساز و کارهای ارتباطی. باید تعاملی بین افراد ایجاد شود و تعاملی بین انسان و سخت‌افزار و نرم‌افزار تا این فضا شکل بگیرد. برآیندش تمام این اتفاقات و تعاملات است که فضای سایبری را شکل می‌دهد.
وی گفت: «ما محتوا را به چند شکل می‌شناسیم: چاپی، الکترونیکی (مثل فایل) و در نهایت محتوای سیال که همان شبکه‌های اینترنتی مانند ویکی‌پدیا هستند. ما نمی‌توانیم نام و ساختاری برای آنها قایل شویم چون امکان تغییر شکل دارند. پس فن‌آوری اطلاعات بر شیوه‌ی نوشتن تاثیر داشته است. امروزه نوشتن صرفاً نوشتن کتاب نیست. در واقع نوشتن خواندن را تکمیل می‌کند. انسان‌ها دارای ایده‌های متفاوت‌اند و برداشت آنها از معانی متفاوت است. پس در بیان و نوشتن متفاوت عمل می‌کنند. در ۳۰۰ سال گذشته برداشت ما از یک چیز خواندنی متفاوت بوده است تا ۲۰ سال اخیر. نتیجه آن‌که شرایط و اقتضای زمانی و مکانی در شیوه‌ی نوشتن و خواندن تاثیر دارد.»
این استاد دانشگاه ادامه داد: «قواعد نوشتاری در فضای سایبر به شدت تغییر کرده است. سبک نوشتار دستخوش تغییر شد (خلاصه‌نویسی و عامیانه‌نویسی) این فضا بی پرده و صریح است. تلفیق نوشتار با نشانه‌های سجاوندی و تصویری مثل بولد کردن و رنگی کردن نیز تاثیر فراوانی بر نوشتار داشته و دارد. ما در نوشتن دیجیتال محدودیتی نداریم. قالب‌بندی صفحه در خواندن آن تاثیر می‌گذارد. پس فضای سایبر این امکان را به همه داده تا دریافت معنا برای آنها کاملاً متفاوت باشد. نوشتن سایبری فضایی مشارکتی را فراهم می‌آورد. افراد در تکمیل اطلاعات می‌توانند دخیل باشند. خبری منتشر می‌شود که می‌توان صوت یا تصویر را به آن افزود و این اتفاق شاید از سوی فردی دور از فضای جغرافیایی رخ دهد. لذا شرایط جدید امکان غنی شدن متن را فراهم آورده و محتوا صرفا متن نیست. در چنین شرایطی باید پذیرفت که شکل ارایه‌ی اطلاعات متفاوت شده و میزان مطالعه را باید در بستری جدید ارزیابی کرد.»
این سخنران در ادامه سخنانش درباره خواندن اجتماعی گفت: «پیش از این نیز خواندن اجتماعی وجود داشته. در قهوه‌خانه‌ها افراد بعد از شنیدن داستان درباره تجربه‌های‌شان یا اما و اگرها صحبت می‌کردند. این روزها شبکه‌هایی درباره‌ی کتاب تشکیل شده و افراد تجربیات خود را به اشتراک می‌گذارند. منابع در این شبکه‌ها به اشتراک گذاشته می‌شوند و تجربه‌ی خواندن اجتماعی با تغییر شکل همچنان مفید واقع می‌شود.»
او با نمایش اسلایدهایی به مربیان و کارشناسان اثبات کرد که معضل مطالعه‌ی کتاب چاپی مساله‌ای فراگیر نیست و همچنان در سراسر دنیا این شیوه از خواندن مرسوم است؛ و گروه‌های متفاوت با نیازهای متفاوت از فضای مجازی یا از مطالعه‌ی غیر حرفه‌ای استفاده می‌کنند: «دانشجویان نیازمند تهیه‌ی مقالاتی هستند لذا در کتابخانه‌ها اطلاعات خود را در فضای اینترنت یا در کتاب‌های الکترونیکی جستجو می‌کنند. آنها دهها کتاب را ورق می‌زنند و تنها چند صفحه‌ی آن را مطالعه می‌کنند؛ جستجوی عمیق بین آنها مفهوم خود را از دست داده است لذا در بسیاری از موارد آنها در دامنه‌ی آماری قرار می‌گیرند و البته داده‌های مطلوبی به دست نمی‌آید. آنچه آمار جهانی نشان می‌دهد استقبال مردم از کتاب‌های چاپی الکترونیک و در نهایت صوتی است.»
دکتر علیرضا کرمانی سخنان خود را با رد آمارهای متناقض میزان مطالعه در ایران آغاز کرد. او آمارهای ارایه شده توسط نهادهای مختلف را برابر با سرانه‌ی مطالعه در کشورهای توسعه یافته عنوان کرد و آنها را نادرست خواند. او به شکست سیاست‌های کتابخوانی در ایران اشاره داشت: «پاسخ‌هایی به چرایی این امر داده می‌شود. کتاب نمی‌خوانیم چون نیازی به آن احساس نمی‌کنیم. چون از شک کردن در نظریه‌هایمان می‌ترسیم. چون کتاب خواندن سخت است. چون چیزی برایمان جدی نیست. چون به تناقضات خود آگاه نیستیم. اما این جواب‌ها روان‌شناختی است. چیزی که مهم است یک پاسخ جامعه‌شناختی است به این اتفاق است. جامعه شناسی علم بررسی متن و ساختار است و به فرد کاری ندارد. به نظر می‌رسد که پاسخ اصلی یافت نمی‌شود چون تا به حال به بستر اصلی آن توجه نشده است.»
این مدرس جامعه‌شناسی کودک سخنان خود را با بررسی نظریه‌های «پستمن» درباره‌ی کودکی ادامه داد و درباره‌ی عاملیت کودکان در جهان معاصر سخن گفت. در نهایت او به مقایسه تاثیرات تلویزیون بر کمرنگ شدن خواندن اشاره داشت: «پستمن معتقد است کودکان به دلیل عدم توانایی خواندن ناتوان‌اند. از نطر او خواندن توانایی‌ای بزرگسالانه است. کودکان در گذشته فاصله زیادی با بزرگ‌سالی داشتند اما تلویزیون سرآغازی شد برای از بین رفتن تمایز کودکی و بزرگ‌سالی. تلویزیون به افشای اسرار مگوی بزرگسالان پرداخت. آنچه در پرده بود از پرده بیرون افتاد.»
دکتر کرمانی ادامه داد: «تلویزیون سرآغازی شد تا کودکان چندان نادان نباشند. تلویزیون دانایی بچه‌ها را دچار رشد کرد. اما توانایی چه؟ آیا آن را نیز تقویت کرد. این همان نقطه‌ای است که کارشناسان و پژوهش‌گران را به تامل واداشت.»
پس از آن این سخنران به بررسی تاثیر سایر فضاهای الکترونیک و مجازی بر سواد کودکان پرداخت.
این پژوهش‌گر حوزه جامعه‌شناسی کودکی گفت: «آنچه در مورد آینده خواندن می‌توان قلمداد کرد این است که خواندن عملی خواهد بود دیالوگ گونه تا مونولوگ. رسانههای جدید بر خلاف تلویزیون که تهدیدی محسوب می‌شد فرصتی برای خواندن‌اند.
با تعاریف جدید، سواد خواندن و سطح مطالعه کودکان بیشتر خواهد شد. مطالب خواندنی از کتاب فراتر خواهد رفت و رسانههای دیگری جای آن را خواهند گرفت. ویژگی این رسانه‌ها تعاملی بودن آن‌هاست.»
او ادامه داد: «آینده‌ی خواندن چنین است: با کمرنگ شدن مرزهای بزرگ‌سالی گروه‌های سنی متفاوت به سوی کتاب‌های بزرگسالان خواهند رفت و بسیاری از کتاب‌های بزرگسالان دیگر کتاب‌های خواندنی برای کودکان خواهند شد. از طرفی با جهانی شدن، فضایی به وجود آمده که کودکان زبان مشترکی دارند. در این فضا شیوه‌ی خواندن و دانستن متفاوت خواهد بود چرا که ما قدم به دنیای پسامدرن خواهیم گذاشت.»
زهره نیلی
شناسهٔ خبر: ۳۷۷۵۰۰۰ – چهارشنبه ۳۱ شهریور ۱۳۹۵ – ۱۳:۰۷
محتوا، و سایر الگوهای ارتباط بین فردی را تحت تأثیر قرار داده است. این مقاله ضمن بررسی نظری پدیدة وبلاگ، به طور خاص، نتایج یافته‌های پژوهشی که با استفاده از روش تحلیل محتوا و تکنیک وب‌سنجی، وضعیت استفادة کنشگران فضای وبلاگستان فارسی از سازوکارهای تعاملی و ارتباطی در وبلاگ‌ها را مورد مطالعه قرار داده است، منعکس می‌نماید. نتایج این مطالعه، نشان می‌دهد که رابطة معنی‌داری بین استفاده از سازوکارهای ارتباطی و تعاملی و الگوهای شفافیت،انتشار و الگوی تولید محتوای گفتمان‌های فضای سایبری ایران وجوددارد .
دانش آموخته دکترای علوم ارتباطات از دانشگاه علامه طباطبایی است و به عنوان استادیار پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران مشغول تدریس و پژوهش است. بابایی صاحب آثاری چون « نیازسنجی اطلاعات » و « نشر الکترونیکی » نیز هست تألیف کتابی با عنوان « یادگیری الکترونیکی » و تجربیات بسیار وی در این زمینه بهانه‌ای شد تا با ایشان درباره مفهوم یادگیری الکترونیک گفت‌وگویی داشته باشیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید. 
اندیشی مغفول ماند و بدان اشاره ای نشد، توجه به این نکته است که استراتژی مجموعه سازی کتابخانه به استراتژی بازار نشر وابسته است. یعنی بازار نشر تعیین می کند که ما چه چیزی را مجموعه سازی کنیم؛ آنچه به عنوان مجموعه وارد کتابخانه می شود، محصول بازار نشر کشور است که گاهی نسبت به آن اطلاع چندانی نداریم.
دیدگاه‌های تازه